Eldfjöll á Íslandi
    
| |||||||||||||||||||
Virkt eldfjallasvæði og kerfi á Íslandi, svo og helstu eldstöðvarnar |
Í Norður -Atlantshafi hafa fjölmörg eldfjöll Íslands búið til og mótað samnefnda aðaleyju auk nokkurra smærri eyja eins og Vestmannaeyja eða smáeyja og skerja í Breiðafjarðarfirði . Ísland er einn af fáum hlutum Mið-Atlantshafshryggsins sem gnæfir yfir yfirborði sjávar.
Jarðfræðilegar aðstæður
Það eru um 31 virk eldfjöll á Íslandi og jarðfræðingar telja hvaða eldfjall virkt sem hefur gosið á síðustu 10.000 árum [1] . Hins vegar hefur hvert eldfjall sinn eigin takt og innra með sér sína áföngum með meiri og gífurlegri gosvirkni og því eru eldfjöll á borð við Grímsvötn eða Heklu sem gjósa á um það bil fjögurra eða tíu ára fresti.
Sérstök þéttleiki eldfjalla á Íslandi skýrist af staðsetningu á mið-Atlantshafshryggnum , sprungusvæði, og með grun um að reykur í möttlinum fyrir neðan eyjuna, Íslandsmyrjan . Mið-Atlantshafshryggurinn er að mestu kafbátsfjallgarður og samanstendur af tveimur næstum samhljóðum fjallgarðum með djúpa gjá á milli. Það rís aðeins yfir yfirborði sjávar á nokkrum stöðum. Einn af þessum stöðum er Ísland. Lína eldvirkis svæðisins fylgir gangi Mið-Atlantshafshryggsins. Kvika kemur upp á yfirborð jarðar í gegnum sprungurnar á milli rekplötanna, Norður -Ameríku og Evrasíu .
Þetta svæði, þar sem flest virk eldfjöll eyjarinnar eru, liggur nokkurn veginn á ská yfir Ísland frá suðvestri til norðausturs: frá Reykjanesi til Langjökuls í vestri, frá Vestmannaeyjum um Mýrdalsjökul og Vatnajökul að Þeistareykjum í austri. Um það bil í miðju landinu má sjá frávik til austurs. Svæði flestra sprungna og spennu liggur á milli þessara tveggja virka fjallgarða og því eiga sterkustu jarðskjálftarnir sér stað þar, sjá þann sem er með skjálftamiðstöðinni nálægt Selfossi árið 2000. Grunur leikur á örplötu , Hrepparplötuna . [2]
Mörg þeirra eldstöðva sem þegar voru virkar í Pleistocene voru einnig virkar í Holocene . Eitt virka eldstöðvarinnar gýs að meðaltali á fimm ára fresti. Eftir að skjöldur síðustu ísaldar bráðnaði virðast mjög stór gosgos hafa átt sér stað og myndað allt að 15 km³ af hrauni. Skjaldareldstöðvarnar eins og Skjaldbreiður , Trölladyngja og Ketildyngja eru vitni að þessu. Seinna urðu fleiri sprengigos aftur, svo sem stórt gos í Heklu fyrir 2800 árum síðan, sem kastaði út 3 km³ af tephra . En það voru líka öflug sprengigos áður, til dæmis þegar Jökulsárgljúfur myndaðist fyrir um 300.000 árum.
Belti virkra eldfjalla og þar með plötumörkin voru ekki alltaf á sama stað. Fyrir nokkrum milljónum ára lá beltið ekki yfir Reykjanesskagann , heldur lengra úti í Faxaflóaflóa , leiddi þaðan yfir Snæfellsnes og í boga til norðurs í hverfi Húnavatnssýslu í dag og lá síðan norður af landinu. Þegar eldur þessa eldfjallabeltis þornaði færðist staðsetning eldvirkni niður þar sem hún er í dag.
Snæfellsnes er undantekning frá reglunni. Þar, eftir nokkurra milljóna ára hlé, fyrir um fjórum milljónum ára, hófst annar aðgerðarstig, þannig að maður verður að tala um eldvirkt svæði utan sprungusvæðisins . Enda eru þrjú virk eldstöðvakerfi á Snæfellsnesi, þar af er Snæfellsjökull sá þekktasti.
Gosa keilugos í Kröflukerfinu (1984)
Gígaröðin Leirhnjúkur er hluti af Kröflukerfinu á Norðurlandi
Surtsey : eyja er fædd (1963)
Skjaldbreiður skjaldborg
Áhrifamikill áfangi í eldgosaflokknum í Kröflu: Hraunrennsli og gosbrunnar (1984)
Hveri við Hengilinn
Gígaröð Laki gíganna
Glaciated stratovolcano Hvannadalshnúkur
Gosdálkur sprengigossins í Eyjafjallajökli (apríl 2010)
Gosdálkur Grímsvötna (22. maí 2011)
Söguleg leturgröftur frá 16. öld
Hekla og sálir hinna fordæmdu (1585)
Útsýni frá Hverfjall móbergi hringinn á Mývatni ýmissa annarra tegunda eldfjöllum: the gígaröðinni um Lúdentsborgir, sem móberg hálsinum og borð eldfjall ; í fjarska til vinstri má sjá annað eldstöðvakerfi: Dyngjufjöll með Öskju
Helstu eldfjöllin
Kortið og tímalínan sýna staðsetningu og eldgos frægustu eldfjalla Íslands. (Grafík: eskp.de/CC BY)
Helstu eldfjöll á Íslandi eru:
Á Suður- og Vesturlandi: Hekla , Mýrdalsjökull með Kötlu , Eldgjá og Laki -gígunum , Hvannadalshnjúk (eða Öræfajökull ), Esja , Snæfellsjökull , Ljósufjöll og Baula .
Í norðurhluta landsins og á íslensku hálendinu : Vatnajökull jökull með Bárðarbungu , Grímsvötnum og Kverkfjöllum (sjá einnig: Jökulhlaup ) sem og eldstöðvarnar Kröflu , Hverfjall , Öskju og Herðubreið og Kerlingarfjöll við Hofsjökul . Í suðaustri er einnig Snæfell , hæsta fjall og eldfjall á Íslandi utan Vatnajökuls.
Það eru líka nokkrar mjög virkar eldstöðvar í Vestmannaeyjum (Vestmannaeyjum) eins og B. á Surtsey eða Eldfellinu á Heimaey . Kerfi þeirra er líklega tengt Mýrdalsjökli , þar sem maður varð að verða fyrir vonbrigðum við rannsóknarvinnu á hugsanlegri jarðgangagerð milli Vestmannaeyja og meginlandsins: hafsbotninn þar er allt of heitur fyrir göng.
Svæði miðju eldfjallsins Hengils með Hveragerði og Haukadal á Suðurlandi með hinum þekktu goshverjum tilheyra einnig eldvirkum mjög virkum háhitasvæðum .
Virk eldstöðvakerfi og miðstöðvar þeirra
Með „virku“ er hér átt við eldstöðvar sem höfðu síðasta gosið á síðustu 10.000 árum og geta því talist í dvala í sumum tilvikum (eins og Snæfellsjökull ):
Sjá einnig
- Listi yfir eldfjöll
- Landafræði Íslands
- Jarðhiti á Íslandi
- Eldstöðvakerfi
- Listi yfir fjöll og hæðir á Íslandi
Einstök sönnunargögn
- ↑ sjá t.d. BHU Schmincke eða bandaríski jarðfræðingurinn Elisabeth Cotrell frá Smithsonian Institute: "... við köllum hvaða eldfjall sem er" virkt "ef það hefur gosið á síðustu 10.000 árum" [1] Opnað 7. maí 2010
- ↑ http://www.norvol.hi.is/pdf/wvz.pdf Freysteinn Sigurðsson: Vestursundarsvæði Íslands - vettvangsferð
bókmenntir
- Ari Trausti Guðmundsson : Lifandi jörð. Svipur jarðfræði Íslands . Mál og Menning, Reykjavík 2007, ISBN 978-9979-3-2778-3 .
- Ari Trausti Guðmundsson, Halldór Kjartansson: Land in being. Yfirlit yfir jarðfræði Íslands . Vaka-Helgafell, Reykjavík 1996, ISBN 9979-2-0347-1 .
- Christof Hug-Fleck: náttúruperlur Íslands. 4. endurskoðaða útgáfa, C! H! F Verlag, Au 2010, ISBN 978-3-00-030427-9 .
- Thor Thordarson, Armann Hoskuldsson: Klassísk jarðfræði í Evrópu, 3 - Ísland . Terra, Harpenden 2002, ISBN 1-903544-06-8 .
Vefsíðutenglar
Myndir og myndbönd
Almenn og eldfjallaeftirlit
- RG Trønnes, norræna eldfjallafræðistofnun Háskóla Íslands: Jarðfræði og jarðfræði Íslands (2070 KB; PDF)
- www3.hi.is: Háskóli Íslands, Jónas Guðnason: Eldvirkni á Íslandi á nútíma ( um eldvirkni á Íslandi ) (Icelandic, 314 kB)
- Smithsonian Inst., Yfirlitskort varðandi ísl. Eldfjöll með krækjum
Vísindaleg framlög
- Journal of Geodynamics, Vol. 43, Issue 1, January 2007, P´s 118-152, Hotspot Iceland , T. Thordarson, G. Larsen: Eldvirkni á Íslandi á sögulegum tíma: Eldfjallategundir, eldgosstílar og eldgosasaga. doi : 10.1016 / j.jog.2006.09.005 .
- www.raunvis.hi.is: Erik Sturkell, Páll Einarsson e.al: Eldfjallagrein og kvikuvirkni á Íslandi (PDF; 4,0 MB)
- Um samsetningu steina
- Sveinn Jakobsson, ea: Three Igneous Rock Series of Iceland. Í: Jökull 58 , 2008 (PDF skrá; 8,5 MB) (enska)
- A. Schöpa: Eldgos undir jökli með dæmum frá Íslandi , Jarðfræðistofnun, TU Berg-Akademie Freiberg, OS 07-08 (PDF skjal, enska; 2,7 MB)
- H. Tuffen: Líkön um byggingarvöxt og ísbráðnun við upphaf basaltískra gosa undir jöklum , Journal of Geophysical Research (2006), bindi 112, B3203 (PDF; 322 kB)
- R. Andrew, A. Gudmundsson: Dreifing, uppbygging og myndun Holocene hraunhlífa á Íslandi, Journal of Volcanology and Geothermal Research, Vol. 168. Iss. 1-4, nóvember 2007, bls. 137-154. doi : 10.1016 / j.jvolgeores.2007.08.011 .
Annað
- Sveitagátt með upplýsingum um eldvirkni á Íslandi
- Bloggfærslur íslenska eldfjallafræðingsins og jarðefnafræðingsins Haraldar Sigurðssonar
- Bloggfærslur eftir bandaríska eldfjallafræðinginn Erik Klemetti, einnig um Ísland